فرش ترکمن و قالیشویی آن

حتما شما هم نام فرش ترکمن را شنیده اید که توسط زنان هنرمند ترکمن در استان گلستان بافته می شود. این فرش های زیبا و خاص چه ویژگی هایی دارند و نوع قالیشویی آنها به چه صورت است؟ این مقاله را بخوانید تا با فرش های ترکمن بیشتر آشنا شوید.

بافت فرش ترکمن:

نوع گره قالی های ترکمنی هم ترکی و هم فارسی است. ایل تکه بیشتر از گره ترکی استفاده می کند ولی در سایر مناطق گره فارسی هم استفاده می شود.

شیرازه متصل در قالیهای ترکمنی به کار می رود.

بیشتر قالیهای ترکمن از نوع درشت باف هستند ولی در برخی از ایلها که از ابریشم استفاده می کنند، تا حد رجشمار ۴۰ و ۵۰ دیده می شود.

مهمترین ویژگی فنی بافت فرش های ترکمن از این است که آنها تک پوده بودن آنهاست (تک پود نازک) . لازم به ذکر است که در حال حاضر تنها دو نوع فرش و قالی بدین شکل بافته می شود. یکی فرش ترکمن است ودیگری فرش بلوچستان.

فرش های ترکمن تخت باف هستند. از ویژگی های بارز دار افقی این است که می توان اجزای آن را از هم جدا کرد. که این امر موجب می شود، حمل و نقل آن به آسانی صورت می گیرد.

دار فرش ترکمن:

دار افقی ریشه در سنت ترکمن دارد، اما کار کردن با آن آسان نیست زیرا که بافنده ی ترکمن (که عمدتا زنان ترکمن) مجبور است که تا پایان کار به حالت خمیده بنشیند، بدین جهت ستون فقرات او به آسانی آسیب می بیند، دیگر این که دقت کار با دار عمودی را ندارد.

نقوش و طرح های  فرش ترکمن:

نقش های تمرکز یافته از جمله نیلوفر آبی، شقایق، ابر، موج و نمونه های دیگر رایج هنری از شرق به هنر آسیای مرکزی راه یافته اند. آنها را از قرن نهم هجری (پانزدهم میلادی) در قالی ترکمن واز قرن دهم هجری (شانزدهم میلادی) در قالی های ایرانی می توان دنبال کرد.

ترکمنها نقشها متمرکز (درهم فشرده) می کرده اند. انزوای فرهنگی آنان را در حفظ طرحهای قدیمی خود کمک کرده است. طبیعی است که تا همین حد اشکالات فراوانی بر این نظریه وارداست، به طوریکه می دانیم، “نیلوفر آبی” یا لوتوس از کهن ترین زمانها در هنر ایرانی رایج بوده است و در آثار پس از اسلام نیز همیشه دیده است.

جالب است بدانید که فرش ترکمن را زنان و دختران هنرمند ترکمن بدون آنکه در برابر چشمان آنها نقش و طرحی از فرش باشد بر روی قالی منتقل می‌کنند.

فرش ترکمن چنان که در قبل نیز گفته شد از یک حاشیه بزرگ و چند حاشیه کوچکتر تشکیل می‌شود. حاشیه بزرگ را اعلم می‌گویند. اعلم به زبان ترکمنی یعنی رنگین کمان. اعلم نیز تنها در دو سمت می‌آید و بعد قطع می‌شود و تمام قالی را مثل حاشیه‌های دیگر دور می‌شود. در فرش ترکمن نقش ها تکرار می شود.

جنس قالی و فرش ترکمن:

تار و پود قالی‌های ترکمنی اغلب از پشم است ( بیشتر موارد نیز پشم گوسفندان خود) . فرش ترکمن را زنان روی دار افقی و در درون چادر می‌افند، در نتیجه بافت قطعات کوچکتر، کاربرد بسیاری دارد. به جز فرش و قالی ترکمن، انواع دیگری از بافته های فرش و گلیم گونه نیز که عمدتا کاربرد ویژه‌ای دارند در مناطق ترکمن نشین تولید می‌شود که از آن جمله می‌توان به خورجین، آلمالیق و اجاق باشی اشاره کرد.

البته باید گفت امروزه بیشتر ترکمن‌ها، به بافت پشتی قارچین مشغولند و تقریبا انواع دیگر بافته‌ها را به فراموشی سپرده‌اند و اغلب به بافت یک نوع قالیچه اشتغال دارند.

قالیشویی فرش ترکمن:

قالیشویی فرش های ترکمن بسیار مهم است و باید با مواد مرغوب و توسط دستگاه های خاص انجام شود. پیشنهاد قالیشویی برای فرش ترکمن، اعلاشویی است که با بالاترین کیفیت مواد و زیر نظر استاد کار قالیشویی انجام می پذیرد.