پیشینه بافت فرش و قالیشویی

فرش در فرهنگ ایرانی یکی از اصلی ترین لوازم خانه است که از دیرباز نقش مهمی در خانه های ما داشته است. فرش دستباف ایرانی در دنیا بسیار مشهور است و فرشهای دستباف نفیس و گران قیمت که بیشتر به عنوان هدیه به سران دولت ها اهدا شده اند ، در کاخ و نهادهای حکمرانی آنان ، جهت تشریفات و مراسم های مهم استفاده میشود. در این مقاله از قالیشویی ادیب به پیشینه بافت فرش و قالیشویی میپردازیم.

قدمت فرش ایرانی

بی شک همه ما شهرت فرش و قالی ایرانی را شنیده ایم. نام فرش به نام محل تولد آن یعنی پارس گره خورده است. و در دنیا با نام Persian Carpet  یا Persian Rug  شناخته می شود. اما به راستی پیشینه قالیبافی چیست؟ چگونه فرش بافته شد؟ چطور اشکال مختلف آن شکل گرفت؟ پیشینه فرش بافی در ایران سابقه ای به قدمت هزاران سال دارد. برای این ادعا میتوانیم به فرش معروف پازیریک اشاره کنیم که قدمتی 2500 ساله دارد. این فرش ، قدیمی ترین قالی جهان است.

اطلاعات دقیقی از نحوه ساخت یا ایده اولیه قالیبافی مانند سایر بافت ها مثل قلاب بافی یا بافت با میل در دسترس نیست! اما با بررسی های نمونه فرش های به جا مانده از حدود 2500 الی 3000 سال پیش این هنر رواج داشته است.

همانطور که گفتیم ، قدیمی‌ترین نمونهٔ قالی جهان ، قالیچه‌ای آریایی با نقوش اصیل هخامنشی است که در گور یخ‌زدهٔ یکی از فرمانروایان سکایی در درهٔ پازیریک در ۸۰ کیلومتری مغولستان بیرونی پیدا شده و قالی پازیریک نامیده می‌شود. پژوهشگران این قالی را از دست‌بافت‌های پارت‌ها یا مادها و مربوط به دوره هخامنشی می‌دانند.

تاریخ فرش

 در روایات و داستانهای مختلف از فرش و قالی نام برده شده است . که شاید مشهورترین آن قالی پرنده از مجموعه داستانهای هزار و یک شب باشد! اما فرش در شاهنامه هم ذکر شده که بافت  آن را به زمان تهمورث نسبت داده شده است. همچنین در کتاب تاریخ طبری که از کتب معتبر تاریخی است از بافت فرش با مو پشم حیوانات یاد شده است.

همچنین از فرش بی نظیر بهارستان مرصع به جواهرات و گوهر های ناب نام برده شده که در دوره ساسانیان زینت بخش کاخ کسری بوده و در زمان حمله اعراب به ایران به عنوان غنیمت تکه تکه و تقسیم شده است.

فرش ها در دوره های مختلف کامل تر شده و نوع گره های آن نیز در طول زمان تغییر کرده است. قالیبافی در طول زمان و مناطق مختلف بسته به امکانات و ذوق طراحان فرش و بافندگان گسترش پیدا کرده است. فرش شناسی هر منطقه بسیار عمیق و جای مطالعه دارد. همچنین لازم به ذکر است بافت فرش منطقه ای بر مناطق دیگرتاثیر گذاشته است.

مطالب مرتبط >> چرا فرش ایرانی در دنیا معروف است؟

نمون های ناب فرش دستباف:

نمونه های چشم گیر فرش مانند فرش اردبیل ( در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن) یا نمونه فرش های ناب عمواوغلی ها و یا سایر فرش های مشهور حاصل نه یک روز و یک ماه و یک سال بلکه حاصل قرن ها تجربه و هنر است.

امروزه با گسترش تکنولوژی  و ورود ماشین آلات صنعتی، بافت فرش های ماشینی رواج پیدا کرده است. و با ایجاد تنوع در طرح و نقش و قیمت مناسب جایگاه مناسبی در کوتاه مدت پیدا کرده است. اما این امر نتوانسته است اصالت و زیبایی فرش دستباف را خدشه دار کند.

قالیشویی:

با بافت فرش ، همواره قالیشویی و شستن فرش یکی از مسائل مهم برای تمیز کردن فرش بوده است. قالی شویی از گذشته تا کنون به طرق مختلفی انجام می شده است. تفاوت نوع و جنس فرش موجب تفاوت شستشو می شده است. هر چند در گذشته بیشتر قالیشویی در کنار جوی ها یا رودخانه ها، و با جارو و صابو انجام می شده است. که شستشو اکثر اوقات منجر به تداخل رنگ شدید می شده و چون اکثر فرش هادر قدیم قرمز یا لاکی بوده پس از شستشوی فرش تمام فرش به رنگ قرمز در می آمده است. اما امروزه با دستگاه ها و مواد شوینده متوع انجام می شود. و همچنین مشکل تداخل رنگ در هنگام شستشو برطرف شده است. رفوی فرش نیز یکی دیگر از خدمات قالیشویی ادیب میباشد.