مراحل مقدماتی قالی بافی

مراحل مقدماتی قالی بافی. این مقاله از کارخانه قالیشویی ادیب، اولین قالیشویی آنلاین، را بخوانید. تا با مراحل مقدماتی قالی بافی بیشتر آشنا شوید.

ملیله‌کشی دندان موشی

به منظور حفظ و نگهداری گره‌ها در پایین قالی قبل از گلیم‌بافی و در بالای قالی بعد از گلیم، با نخهای رنگی انجام می‌شود. بدین ترتیب که دو رشته نخ رنگی از میان تارهای چله که شش تار، شش تار و یا سه تار، جدا کرده‌اند. گذرانیده می‌شود به طوری که نخهای رنگی به تناوب در زیر رو روی نخهای چله قرار می گیرند. انتخاب تعداد تارهایی که در زیر و روی نخ رنگی قرار می گیرد اختیاری و به دلخواه بافنده است. گلیم‌بافی، کرباس‌بافی، ملیله‌بافی و شله‌بافی

همه اینها منظور واحدی را افاده می‌کنند و آن عبارت است از بافت ساده‌ای به اندازه سه تا چهار سانتیمتر که با نخ پنبه‌ای سفید از جنس نخ تار می‌بافند. این عمل که به نام مهر یا قفل قالی نامیده می شود از ریزش گره‌ها جلوگیری می کند.
با توجه به اهمیت گلیم‌بافی اینکار به وسیله استادکار انجام می شود. بی‌دقتی و بی توجهی در این کار موجب عارض شدن عیبهایی چون گوشه‌دار شدن و کجی فرش (سره داشتن) و بالاخره شانه انداختن خواهد شد. به همین جهت دم‌ کار گلیم‌بافی باید صاف و یکنواخت باشد و به اصطلاح بالا و یا پائین نباشد. پودکشی بخش گلیم‌باف (پود‌دادن)

پود کشی:

برای انجام گلیم‌بافی از پود ضخیم استفاده می‌شود اینکار در ترک‌بافی با استفاده از سیخ پودکشی انجام می‌شود، بدین شکل که در فاصله دم کار تا محلی که تارها بصورت زیگزاگ درهم فرو رفته‌اند. سیخ پودکشی را از سمت قلابدار، به آرامی و از کنار فرش به داخل چله‌ها (بین چله‌های زیر و چله‌های رو) در سرتاسر عرض چله داخل نموده و سرپود را به قلاب آن آویخته و مجدداً (در جهت عکس) سیخ را بیرون می‌کشیم.

نحوه کوبیدن:

سپس با شانه یا کرکیت که در دست داریم پود را بدون چین‌خوردگی به طرف پایین محکم می‌کویند. در مراحل اولیه کار حتماً باید نحوه کوبیدن طوری باشد که دم کار صاف بوده و کوتاه و بلند نباشد. پس از کوبیدن اولین پود نخها زیر رو رو را با فشار کف دست روی چله‌ها عوض نموده و مجدداً شروع به پودکشی به روش فوق‌الذکر می‌نماییم. در بافت گلیم نخهای پود و چله با هم حالت بعلاوه یا زیگزاگ را دارند. یعنی یکی از زیر و یکی از رو بوده و اگر خوب تنظیم و کوبیده شوند. حالت پارچه را پیدا می‌کنند. در بافت بصورت فارسی بجای استفاده از سیخ پودکشی از انگشتان دست برای عبور پود استفاده می‌شود. گلیم‌بافی در فرش از ۳ تا ۶ سانتیمتر با توجه به اندازه فرش بعد از تنظیم تارها باید انجام شود.

رجشمار فرش:

معمولاً مقدار گلیم‌بافی برای پشتی ۶ رج، برای قالیچه ۱۲ رج، برای پرده‌بافی ۳×۲ متر ۲۵ رج و برای ۴×۳ متر ۳۰ رج خواهد بود).

با بالابردن هاف و جابجایی دوباره تارهای چله نخستین مرحله بافت و زدن گره آغاز می شود. و قالیباف با پیروی از نقشه مورد نظر کار گره زدن را آغازمی‌کند. اولین قسمت، بافت کناره است. که به صورت ساده و بدون طرح همچون نواری دور تا دور فرش را در برمی گیرد. و معمولاً در حدود ۱۰ رج است.

برای انجام آن از گره ترکی و یا فارسی همانطور که مفصلاً در مبحث گره توضیح دادیم. استفاده می‌شود. بافنده از سمت چپ، کار بافت را آغاز می‌کند.

پس از اتمام بافت یک رج کامل و جلوکشی گره‌ها که عبارت از گرفتن پرزها و کشیدن آن بطرف پایین است.

ضربات دفتین:

پس از دوانیدن پود با استفاده از ضربات دفتین یا شانه که دندانه‌های آن به اندازه فاصله تارهاست. پود را کاملاً در بین تارها جایگیر نموده و بر روی ردیف گره‌ها می‌خوابانیم. آنگاه با فشار دست بر روی چله‌ها و پایین آوردن چوب هاف بطور همزمان، چله های رو و زیر را تعویض نموده. و زیگزاگ چله‌ها را بطور یکدست و یکنواخت به دم کار نزدیک می‌کنیم. و چوب هاف را به جای خود برمی‌گردانیم؛ اکنون نوبت کشیدن پود نازک است. این پود که اغلب رنگی بوده و در جهت عکس پود اول بطور مارپیچ از لابه‌لای چله‌ها عبور می‌کند

پود:

در ترکیب با پود زیر (پودضخیم) استحکام خاصی به فرش می‌دهد. کوبیدن پود نازک از بالای زیگزاگ به سمت پایین و با شانه سبک‌تری بنام کرکیت صورت می‌گیرد. در صورتی که بافنده در کوبیدن آن دقت نداشته باشد. پشت فرش تمیز و یکدست نبوده و بین رجهای بافته شده در پشت فرش فاصله ایجاد می‌گردد. لذا برای عبور این پود باید از یک طرف فرش با دقت شروع نمود. و با گوشه شانه یا کرکیت آن را آرام‌آرام به خورد فرش داد. و قسمت دیگر پود که عموماً با دست چپ بافنده آزاد می‌شود. باید طوری رها باشد که به راحتی بر روی پود زیر و پرز ریشه‌ها بخوابد. و در پشت فرش بین رجهای بافته شده فاصله نیفتد. در پودکشی و کوبیدن آن‌ها دقت کافی نیاز است. بی‌دقتی در کوبیدن پودها سبب جمع شدن پود در دور تارها و ایجاد فاصله‌ای بین پود و ردیف گره‌ها خواهد شد که از پشت فرش کاملاً قابل تشخیص است و ملاکی در جهت نامرغوبی فرش به شمار می‌آید.